پدافند غیرعامل چیست؟

پدافند یا دفاع غیرعامل (Passive Defense) به مجموعه اقداماتی گفته می شود که به استفاده از جنگ افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرد یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد. در حقیقت، پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب پذیری هنگام بحران بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره گیری از فعالیت های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابه جایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفا، ماکت فریبنده و سازه های امن است. در دفاع غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان ها، صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش موثری ایفا کنند و پدافند غیر عامل موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن همه زیرساخت ها و مراکز حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی، سیاسی، ارتباطی، مواصلاتی نظیر بنادر، فرودگاه ها، پل ها، زیر ساخت های محصولات کلیدی نظیر پالایشگاه ها، نیروگاه ها، مجتمع های بزرگ صنعتی، مراکز هدایت و فرماندهی و جمعیت مردمی کشور را در برمی گیرد تا حدی که حفظ امنیت ملی و اقتصادی و شکست ناپذیری در جنگ، به نحو چشمگیری وابسته به برنامه ریزی و ساماندهی همه جانبه در موضوع حیاتی دفاع غیرعامل است.

نقش پدافند غیر عامل در حوزه سلامت/تجهیز تیمهای واکنش سریع در مقابله با حوادث

امروزه با توسعه عظیم علوم و فناوری های نوین چهره تهدیدات نیز روز بروز در حال تغییر است علوم زیستی سلولی مولکولی ژنتیک و علوم پزشکی در 30 سال گذشته چنان تحول یافته است که شاید بشر هرگز تصور توسعه و کشف فرایند های زیستی در جانداران مختلف و بخصوص انسان را در این حد نمی نمود بنابر این با توسعه دانش بشر در حوزه های زیستی بهداشتی سلامت و پزشکی همچنان که عرصه های پیشگیری ، تشخیص و درمان توسعه پیدا می کند ولی در عرصه های دیگر نیز تهدیدات نوینی زاییده می گردد. توسعه جمعیت انسانی، مهاجرت از روستا ها به شهرها، تصرف بشر در محیط زیست و نابودی زیست گاه های طبیعی، تغییرات اقلیمی و اب و هوا، توسعه شدید مسافرت و توانمندی بشر در انتقال از یک نقطه جهان و همچنین تغییر سبک زندگی و تغذیه و مواد غذایی و اب و خاک وارد شدن فناوری های نوین در زندگی بشر ما شاهد بروز تغییر در روند بیماریها و بروز مشکلات جدیدی برای بشر هستیم
واژه های چون بیماری های نوپدید و بازپدید و ناپدید شدن برخی بیماری ها مانند ابله و فلج اطفال افزایش بیماری های قلبی و عروقی، سرطان و بیماری های روحی و روانی توسعه چاقی افزایش دیابت و بیماری های غدد افزایش نازایی و تغییرات هورمونی به دلیل مصرف نوشابه ها فست فود ها و افزایش ظروف پلاستیکی در نگه داری مواد غذایی و اب شرب، ورود مواد شیمیایی افزوده به بدن انسانها خاک و اب و هوا و در نتیجه بروز بیماری های بسیار مختلف و جدید در جوامع انسانی و حیوانی شده است
شیوع بیماری های عفونی و گسترش ان در جوامع پیشرفته مقاوم شدن میکرب ها به انتی بیوتیک ها و توسعه ویروس های جدید مانند سارس ، مرس کرونا ویروس های جدید انواع ویروس های انفلوانزای انسانی و دامی و .... سبب شده است تا نگاه جدیدی به بهداشت و درمان و بحث های مقابله با تهدیدات نوسن عرصه بهداشت و درمان توسعه یابد.
این فرضیه بطور جدی مطرح شده است که دشمنان اگر نتوانند از حربه های نظامی اقتصادی و سیاسی سبب تضعیف ایران شوند شاید از حربه هایی بسیار پیچیده و مخفی مانند تهدیدات زیستی و عرصه بهداشت و درمان وارد شوند
پدافند غیر عامل یعنی دفاع بدون سلاح ،یعنی افزایش پایداری و تاب آوری جامعه در مقابل تهدیدات مختلف در موضوع تهدیدات عرصه بهداشت و درمان نیز پدافند غیر عامل یعنی برنامه ریزی برای شناسایی تهدیدات حوزه سلامت جامعه و بررسی میزان آسیب پذیری ما به این تهدیدات و در نهایت برنامه ریزی برای کاهش آسیب پذیری به این تهدیدات.هر انچه سبب تهدید سلامت جامعه گردد در حوزه پدافند غیر عامل قابل بررسی می باشد..

وزارت بهداشت و در استان ها دانشگاه های علوم پزشکی مسئول حفظ سلامت مردم در شرایط عادی و بحرانی است و در هر شرایطی باید از استمرار چرخه درمان اطمینان داشته باشد. سلامت افراد و بهداشت و درمان یک کشور را می توان بطور کلی در دو عرصه نظامی و غیر نظامی تقسیم کرد.بخش نظامی آن عمدتا توسط نیروهای نظامی تامین می شود و بخش غیر نظامی توسط سیستم بهداشت و درمانی که درکشور گسترده است و وزارت بهداشت متولی آن است البته در شرایط بحران بخش نظامی می تواند به عنوان پشتیبان نیروهای غیرنظامی وارد عمل شود. از جمله تهدیدات در این زمینه می توان به تهدیدات زیستی درحوزه سلامت انسان ، دام و درکل منابع آب و غذا اشاره کرد.
بخش های اورژانس پیش بیمارستانی ، بیمارستان ها و مراکز تخصصی وفوق تخصصی به این منظور ایجاد شده اند و از سال 1393که وزارت بهداشت به عنوان مسئول قرارگاه زیستی انتخاب شده است تلاش های سازمان یافته ای جهت ایجاد زیرساخت های لازم آغاز نموده است. توجه به این نکته لازم است علیرغم تمام تعهدات بین المللی کشورها درشرایط جنگ متاسفانه از اولین مراکزی که مورد هدف قرار می گیرد بیمارستان ها هستند که هدف دشمن کاهش توان مقابله است. با توجه به موقعیت خاص کشور ما ایجاد آمادگی در تمام زمینه های دفاع غیرعامل حیاتی است .
با توجه به رسالت اصلی دانشگاه های علوم پزشکی در این زمینه برنامه ریزی جهت تامین فضاهای فیزیکی استاندارد، تامین تجهیزات موردنیاز برای شرایط عادی و خاص و آموزش نیروهای تحت امر ونیز آموزش جامعه از اولویت های اصلی می باشد و درهر حال باید تلاش کرد استمرار ارائه خدمات بهداشتی درمانی تحت هر شرایطی محقق شود چرا که با ارزش ترین دارایی هر کشوری مردم آن است.