بوتولیسم یک بیماری نادر اما جدی است که در اثر نوعی باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم Clostridium botulinum ایجاد می شود .

کلستریدیوم بوتولیسم چه نوع میکروبی است؟

کلستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum)نام گروهی از باکتری هاست. این گروه باکتری می تواند در خاک یافت شود. این ارگانیسم های میله ای شکل در محیط هایی که اکسیژن وجود ندارد به بهترین شکل رشد می کنند. این باکتری تخم هایی ایجاد می کند که موجب می شود بتوانند تا زمان قرار گرفتن در شرایط مناسب برای رشد، در حالتی مانند خواب باقی بمانند. سم بوتولیسم هفت گونه دارد که در زبان انگلیسی با حروف Aتا Gنام گذاری شده اند. از این میان تنها انواع Aو Bو Eو Fدر انسان ایجاد بیماری می کنند.

بوتولیسم تا چه اندازه شایع است؟ در ایالات متحده، سالانه به طور متوسط 145 مورد ابتلا به بوتولیسم گزارش می شود. از این تعداد، 15% ناشی از غذا هستند. که بیشتر در اثر مصرف کنسروهای خانگی ایجاد شده اند

علائم و نشانه های ابتلا به بوتولیسم : از جمله علائم و نشانه های کلی بوتولیسم می توان به دوبینی، تاربینی، افتادگی پلک، گفتار غیرواضح، اشکال در بلع، خشکی دهان و ضعف ماهیچه ها اشاره کرد. کودکانی که به بوتولیسم مبتلا می شوند نیز  بیحال می شوند، درست شیر نمی خورند، دهانشان خشک می شود، یبوست می گیرند، گریه ضعیف و بی جان می کنند و ماهیچه هایشان شل می شود. این ها همه جزو علائمی هستند که در اثر فلج ماهیچه ای سم بوتولیسم ایجاد می شوند. در صورتی که زود درمان نشوند، علائم پیشروی کرده و به فلج ماهیچه های تنفسی، بازوها، پاها و بالاتنه منجر می شوند. در بوتولیسم غذایی علائم معمولاً 18 تا 36 ساعت پس از خوردن غذای مسموم بروز می یابد، اما گاهی ممکن است 6 ساعت پس از خوردن و یا حتی ده روز پس از آن نیز بروز یابد.

درمان بوتولیسم : اشکالات تنفسی و فلج عضلانی که در موارد شدید بوتولیسم ایجاد می شود، بیمار را وادار می نماید که هفته ها و شاید ماه ها از دستگاه تنفس مصنوعی و مراقبت های شدید پزشکی و بالینی استفاده کند. فلجی که ایجاد شده به کندی بهبود می یابد. بوتولیسم را در واقع می توان با کمک پادزهری که مانع عملکرد سم، درون گردش خون است درمان کرد.  در صورتی که بیماری به موقع تشخیص داده و پادزهر زود تزریق شود، می توان از بروز فلج جلوگیری نموده و دوره درمان را کوتاه تر کرد. در برخی موارد برای خارج نمودن باقی مانده غذای آلوده از معده و روده بیمار او را وادار به استفراغ نموده و یا او را تنقیه می کنند. در مورد بوتولیسمی که از راه زخم وارد بدن بیمار شده، معمولاً باید زخم را از طریق جراحی ترمیم کرده و منشأ باکتری مولد سم را از بدن بیمار خارج نمود و سپس برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز کرد. در مورد تمام انواع بوتولیسم، بستری شدن در بیمارستان و برخورداری از مراقبت های مناسب، مهم ترین مرحله درمان است.

 

عوارض احتمالی بوتولیسم :بوتولیسم می تواند به واسطه ایجاد اختلال در تنفس فرد مبتلا، به مرگ وی منجر شود. با این حال، طی پنجاه سال گذشته، درصد مرگ و میر ناشی از ابتلا به بوتولیسم، از 50% به 3-5% کاهش یافته است. این احتمال وجود دارد که افرادی که به بوتولیسم مبتلا شده اما دوران مسمومیت را پشت سر گذاشته اند، تا سال ها به تنگی نفس و خستگی دچار شده و به مراقبت های پزشکی نیاز داشته باشند.

پیشگیری از ابتلا به بوتولیسم : بسیاری از موارد ابتلا به بوتولیسم، قابل پیشگیری اند. بسیاری از  موارد بوتولیسم ناشی از غذا در اثر استفاده از کنسروهای خانگی مثلاً کنسرو مارچوبه، لوبیا سبز، لوبیای قرمز و ذرت که مقدار اسید کمی دارند و در تهیه آنها اصول صحیح رعایت نمی شود، ایجاد می گردند. البته به ندرت در موارد صنعتی نیز مشاهده می شود که ناشی از اشکال در تولید، نگهداری و یا مصرف است.  برای مثال در کنسرو سیر خرد شده و روغن، سس های پنیری، فلفل های چیلی، گوجه فرنگی، آب هویج، سیب زمینی پخته ای که در فویل پیچیده شده و ... در آلاسکا بوتولیسم غذایی از طریق ماهی و جانوران آبزی فرآوری شده دیگر به انسان سرایت می کند. از آنجایی که سم بوتولیوم در اثر دمای بالا نابود می شود، کسانی که از کنسروهای خانگی استفاده می کنند باید قبل از مصرف حتماً آنها را ده دقیقه بجوشانند. عسل هم می تواند این باکتری را در خود داشته باشد. به همین دلیل به کودکان زیر یک سال نباید عسل داد. اما برای کودکان بالای یک سال و بزرگسالان مصرف عسل ممنوعیتی ندارد.

منبع: دستورالعمل بیماری بوتولیسم