شعار سازمان جهانی بهداشت در سال 1399: پرستاران در دنیای دیابت تغییر ایجاد می کنند

دیابت چیست؟

دیابتکه از آن به عنوان «قند خون بالا» نیز یاد می‌شود، یک وضعیت مزمن است که بر چگونگی تبدیل غذاهای مصرفی به انرژی تاثیر می‌گذارد. به طور کلی بیشتر غذایی که می‌خوریم در بدن به صورت قند (گلوکز) در می‌آید و وارد جریان خون می‌شود. اینجاست که لوزالمعده (دستگاهی که پشت معده قرار دارد) هورمون انسولین تولید می‌کند تا میزان قند خون را کاهش دهد. در واقع انسولین، گلوکز موجود در خون را به سلول‌های بدن وارد می‌کند تا به عنوان انرژی مصرف شوند.

اگر مبتلا به بیماری قند خون بالا باشید، بدن شما نمی‌تواند انسولین کافی تولید کند یا از انسولین تولید شده به خوبی استفاده کند. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد، سلول‌ها گلوکز دریافت نمی‌کنند و گلوکز در خون می‌ماند. این وضعیت با گذشت زمان می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی مانند بیماری‌های کلیوی، نارسایی کلیه، مشکلات چشم، بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزیو… شود.

بیش از ۱۲ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال در ایران به بیماری دیابت مبتلا هستند.

پیش دیابت چیست؟

میزان قند خون طبیعی بین 70 تا 99 میلی گرم در دسی لیتر است. فرد مبتلا به بیماری دیابت، قند خون ناشتای بالاتر از 126 میلی گرم در دسی لیتر دارد. پیش دیابت حالتی است که میزان قند خون ناشتا بین 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر است. به طور ساده‌تر این واژه به شرایطی اشاره دارد که میزان قند خون بالااست اما نه به حدی که بیماری دیابت نامیده شود. این واژه که پس از بررسی نتایج آزمایش خون به کار برده می‌شود، می‌تواند زنگ خطری برای افراد باشد؛ چون میزان قند خون آنها را بالا نشان داده است.

انواع دیابت چیست؟

۳ نوع عمده دیابت شامل موارد زیر است:

• دیابت نوع 1:دیابت نوع یک همچنین با عنوان «دیابت نوجوانان» نیز شناخته می‌شود. در بیماری دیابت نوع 1 سیستم ایمنی بدن به سلول‌های موجود در لوزالمعده حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد. در این حالت بدن نمی‌تواند انسولین تولید کند و بیماران برای زنده ماندن، به طور متداول و روزانه باید انسولین تزریق کنند. 10 درصد مبتلایان به بیماری قند خون بالا، به این نوع دچار هستند.
• دیابت نوع 2:دیابت نوع دو که «دیابت وابسته به انسولین» نیز نامیده می‌شود، شایع‌ترین نوع است. در این نوع برخلاف نوع یک، بدن انسولین تولید می‌کند اما توانایی لازم برای هدایت گلوکز به سلول‌ها را ندارد. دیابت نوع 2 در بزرگسالان شایع‌تر است اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد. بیش از 90 درصد افراد، به این نوع مبتلا می‌شوند.
• دیابت بارداری:این نوع در زنان باردار رخ می‌دهد و معمولاً بعد از تولد نوزاد از بین می‌رود. با این حال اگر مبتلا به دیابت بارداری هستید، شانس ابتلا به نوع دوم بیماری در شما بیشتر خواهد بود. حتی بعضی اوقات، بالا بودن قند خون در بارداری نشانه‌ای از وجود بیماری دیابت نوع دو است.

علائم دیابت چیست؟

بیماری قند خون بالا که شامل سه نوع مختلف است (در قسمت بالا اشاره شد)، دسته‌ای علائم عمومی و دسته‌ای علائم خاص دارد. علائم دیابت به طور کلی و عمومی شامل موارد زیر است:

• افزایش اشتها و گرسنگی
• عطش زیاد
• تکرر ادرار
• کاهش وزن
• تاری دید یا سیاهی رفتن چشم‌ها
• خستگی مفرط
• زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند.

علائم این بیماری می‌تواند در ابتدا آنچنان خفیف و عادی باشد که متوجه وجود آن نشوید؛ به این حالت «دیابت خاموش» نیز گفته می‌شود. همچنین علائم در مردان، زنان، مبتلایان به نوع 1، نوع 2، و دیابت حاملگی می‌تواند متفاوت‌تر باشد.

علت دیابت چیست؟

• علت دیابت نوع 1:هنوز هم مشخص نیست و پزشکان تنها این گزاره را مطرح می‌کنند: به دلایلی سیستم ایمنی بدن با حمله به پانکراس (لوزالمعده)، سلول‌های تولید کننده انسولین در آنرا از بین می‌برد. همچنین ممکن است برخی ژن‌ها در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
• علت دیابت نوع 2:می‌تواند هم به ژنتیک و هم سبک زندگی برگردد. اضافه وزن، چاقی (مخصوصاً در قسمت شکم) و تحرک کم می‌توانند به عنوان مهمترین عامل دیابتشناخته شوند. در خانواده‌هایی که به این بیماری مبتلا هستند، به دلیل تاثیر ژنتیکی شانس ابتلا بیشتر است.
• علت دیابت بارداری:این مشکل در نتیجه تغییرات هورمونی دوران حاملگی رخ می‌دهد. در واقع جفت هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شود سلول‌های بدن نسبت به انسولین حساس‌تر شوند. زنانی که هنگام بارداری اضافه دارند یا وزن‌شان در این هنگام زیاد می‌شود، شانس ابتلای بیشتری به این نوع را دارند.

عوارض دیابت چیست؟

قند خون بالادر دراز مدت به بدن و اندام‌های آن آسیب می‌رساند. در واقع بدن هرچه بیشتر با بیماری دیابت درگیر باشد، آسیب‌های بیشتر و جدی‌تری را متحمل می‌شود؛ این آسیب‌ها را «عوارض دیابت» می‌نامند که برخی از مهمترین آنها شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های قلبی
• حمله قلبی و سکته مغزی
• زوال عقل
• افسردگی
• نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی)
• نفروپاتی (نوعی بیماری کلیوی)
• رتینوپاتی (آسیب به شبکیه چشم)
• از دست دادن شنوایی
• آسیب به پا (عفونت یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند.)
• بیماری‌های پوستی مثل عفونت‌های قارچی یا باکتریایی

 

 

همچنین عوارض دیابت بارداری می‌تواند علاوه بر موارد ذکر شده شامل تولد زودرس، وزن بالاتر از حد طبیعی هنگام تولد، یرقان (زردی) و قند خون پایین نوزاد باشد.

راه‌های تشخیص دیابت

به طور کلی تمامی کسانی که علائم قند خون بالا را در خود مشاهده می‌کنند باید در اسرع وقت آزمایش دهند. زنان نیز به طور مرتب باید در سه ماهه دوم و سوم بارداری نسبت به بررسی و آزمایش میزان قند خون خود اقدام کنند. به طور کلی دو آزمایش برای تشخیص دیابت وجود دارد که عبارتند از:

• آزمایش قند خون ناشتا (FPG): میزان قند خون شما را پس از ۸ ساعت ناشتا بودن اندازه گیری می‌کند.
• آزمایشA1C: تصویری از میزان قند خون شما را در طی سه ماه گذشته نشان می‌دهد.

عوامل افزایش دهنده خطر دیابت چیست؟

عوامل افزایش دهنده خطر نوع یک این بیماری شامل سابقه خانوادگی، عوامل محیطی مانند ابتلا به یک بیماری ویروسی، وجود آنتی بادی در بدن و جغرافیا (کشور‌هایی مانند فنلاند و سوئد درصد ابتلای بیشتری دارند). مهمترین عوامل افزایش دهنده خطر دیابت نوع 2 و بارداری شامل موارد زیر است:

• وزن:هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید، سلول‌های شما نسبت به انسولین مقاوم‌تر می‌شوند.
• کم تحرکی:فعالیت کافی باعث کنترل وزن و افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین می‌شود.
• سابقه خانوادگی:اگر از اعضای نزدیک خانواده (مادر، پدر، خواهر یا برادر) شما به این بیماری مبتلا شده باشند.
• افزایش سن:هرچه سن‌تان بالاتر برود، احتمال ابتلای بیشتری خواهید داشت. البته کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به این بیماری دچار شوند.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک:این بیماری که در خانم‌ها رخ می‌دهد از عوامل خطر قند خون بالااست.
• فشار خون بالا:بالا بودن فشار خون از حد 140/90 میلی متر جیوه.
• کلسترول و تری گلیسیرید غیر طبیعی