منظور از پيش گيري در ارتباط با مصرف مواد مخدر عبارت است از:

1 _ پيش گيري از آشنايي فرد آسيب پذيربا مواد مخدر و استعمال آن

_ 2 پيش گيري از استعمال مجدد آن درمورد فردي که با ماده مخدر آشنا شده و مصرف کرده ولي هنوز اعتياد پيدا نکرده است.

3_ پيش گيري از ازدياد مقدار مصرف و معالجه معتاد و جلوگيري از تسري اعتياد معتاد به افراد ديگر.

لذا پيش گيري شامل سه مرحله اساسي مي باشد.

مرحله اول

مهم ترين مرحله و هدف، آن است که نفي ازمواد مخدر و زيان آن با فرهنگ اصيل ما آن چنان آميخته شود که جامعه آزمودن آن را آزمودن نيش عقرب بداند، اقدامات و آموزش هاي اقشارآسيب پذير به نحوي صورت گيرد که افراد هرگز رغبتي به استعمال مواد مخدر از خود نشان ندهند، همان طوري که رغبتي به خوردن مردار ندارند.

مرحله دوم

جلوگيري از معتاد شدن است و بايد با پي بردن به نخستين بار مصرف مواد مخدر بلافاصله اقدامات لازم را (با توجه به ويژگي هاي مصرف کننده و شناخت عوامل رو آوري او به مصرف مواد مخدر) انجام داد تا از تکرار مصرف جلوگيري و از سقوط او به دام اعتياد جلوگيري شود.

مرحله سوم

اين مرحله، در حقيقتبازپروري معتاداست که بتواند به زندگي عادي قبل از اعتياد برگردد و بازتواني تحقق يابد، اين پيش گيري يا بازپروري موجب مي شود که آثار و علايم به تدريج کم شود مثلا از زياده طلبي جلوگيري مي کند، از بروز آثار محروميت به تدريج کاسته مي شود و وابستگي جسماني معتاد در وهله اول و سپس وابستگي رواني او با به کارگيري شيوه هاي ويژه از بين مي رود، ولي بايد دانست در اين مرحله که در واقع معالجه بعدي اعتياد بايد ناميد چه بسا لازم مي شود از جايگزين استفاده شود و پس از انقطاع وابستگي جسماني ضرورت دارد ترک اعتياد داده شده، مدت ها تحت نظارت مراکز خاصي قرار گيردو مراقبت هاي ويژه به عمل آيد تا بر اثر عدم انقطاع، قطع وابستگي رواني فرد مجددا به مصرف مواد مخدر روي نياورد و از عود جلوگيري شود.

يکي از ويژگي هاي فردي، که انسان ها را به دام اعتياد مي کشاند اين است که تمام کساني که به طرف مصرف مواد مخدر مي روند يک، دو يا چند بار آن را مصرف مي کنند، تصورشان اين است که هر وقت بخواهند مي توانند مصرف مواد را کنار بگذارند و فکر مي کنند، آن که معتاد مي شود ديگري است نه او، و اين بزرگ ترين اشتباه است، زيرا ماده اي که اعتياد آور است، خاصيتش معتاد کردن فردي است که آن را مصرف مي کند افراد بدون آن که بخواهند متوجه شوند به دام اعتياد اسير مي شوند، خاصيت عقرب، نيش زدن است و اگر کسي با آن تماس پيدا کند مسلما بايد عواقب سوء و حتي کشنده بودن زهر عقرب را پذيرا شود، اين باور بايد جزو فرهنگ جامعه تلقي شود که هر کس مواد مخدر مصرف کند در سراشيبي سقوط به دام اعتياد قرار گرفته و تنها راه جلوگيري ازسقوط، دوري از مصرف مواد مخدر است.

 از جمله مضرات و زيان هاي فيزيکي مواد مخدر مي توان به موارد زير اشاره کرد:

1) زيان هاي جسمي رواني ترياک و مشتقات آن: مغز انسان که مرکز پيچيده ترين واکنش هاست به طور تدريجي آکنده از تجربياتي مي شود که وي را قادر به زيستن مي کند، ورود مرفين يا هروئين کار دستگاه اعصاب را در سطوح گوناگون تغيير مي دهد و درصورتي که اين تغيير تداوم يابد آن دستگاه را به بدکاري مزمن و دايمي سوق خواهد داد که نتيجه آن در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي شخص منعکس خواهد شد.

مرفين، اثرات تحريکي چون تهوع،استفراغ، تنگ شدن مردمک چشم و انقباض عضلات روده بر دستگاه اعصاب مرکزي دارد.

مرفين و تشابهاتش سبب اختلال در هضم، جذب و يبوست شديد مي شوند و گاهي هم ممکن است دردهاي شکمي را در پي داشته باشد.

نشانه هاي محروميت و يا نرسيدن ترياک در معتاد، علاوه بر بي تفاوتي جسمي، اضطراب شديد، بي خوابي، اسپاسم هاي عضلاني، تعرق، احساس سرما، لرزش ناشي از سرما، آبريزش چشم و بيني و بسياري از بيماري هاي جسمي و رواني ديگر به همراه دارد.

يکي از عوامل عمده در روي آوردن به مصرف مواد مخدرخصوصيات و ويژگي هاي فردي است که منشاء آن ضعف نفس، بي ايماني به خدا و خودناباوري است. انسان امروز بايد به قدري خود را باور کند و اعتماد به نفس و اعتقاد و ايماني قوي داشته باشد که تحت تاثير فرهنگ هاي مبتذل و مخرب قرار نگيرد و ناهنجاري هاي اجتماعي نتواند او را وادارد کند براي گريز از ناهنجاري هاي اجتماعي که به او تحميل مي شود به مواد مخدر پناه ببرد.

ما بايد آموزش را در حدي موثر و قوي انجام دهيم که افراد ضعيف النفس خود را باور کنند و معتقد شوند که مواد مخدر هيچ مشکلي را حل نمي کند، جز اين که بر آن مي افزايد و براي حل مشکلات بايد به دنبال راه چاره عاقلانه بروند نه آن که خود را زبون و خوار، به اسارت مواد مخدر بدهند.

تربيت فرزندان متکي به نفس که خود را باور کرده باشند از راه هاي پيش گيري از اعتياد به مواد مخدر است.